Arabuluculuğa Elverişli Olmayan Konular ın tespiti için öncelikle Arabuluculuğa elverişli konuların tespiti gereklidir. 6325 sayılı kanun m.1/2 ye göre  "tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde uygulanır. Şu kadar ki, aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar arabuluculuğa elverişli değildir."

Kanunun tanımından da anlaşılacağı üzere "Tarafların Üzerinde Tasarruf edebileceği Uyuşmazlıklar" da arabuluculuk yoluna başvurulması mümkündür. Tanımın tersini ele aldığımızda "Tarafların Üzerinde Tasarruf edemeyeceği Uyuşmazlıklar" arabuluculuğa elverişli olmayan konular dan olmayacaktır. Kişinin üzerinde tasarruf edemeyeceği hususlarda devletin müdahalesi söz konusu olur. Bu sebeple kişi kendi inisiyatifi ile uyuşmazlığını kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı olabileceği için çözemeyecektir. Aynı husus TBK m. 27 de düzenlenen sözleşme özgürlüğünün istisnası olarak düzenlenen maddede de kabul etmiştir.

Arabuluculuğa elverişli olmayan konular maddeler halinde aşağıda sayılmıştır.

• Boşanma, velayet, yaş, cinsiyet, tapuda isim ve benzeri kayıt düzeltme davaları,
• Aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar,
• Babalık davası, evliliğin feshi,
• Vesayete ilişkin davalar,
• Hizmet tespiti davaları,
• Evlat edinme davaları,
• İmar Kanunundan kaynaklanan davalar,
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunundan kaynaklanan davalar,
• Kat mülkiyetinden kaynaklanan bazı davalar,
• İflâs ve iflâsın ertelenmesi davaları,
• İş ve sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan bazı davalar.

Arabuluculuğa elverişli olmayan konular dır.

Yukarıda sayılanlar dışında arabuluculuğa elverişli olmayan konular da mevcuttur. Yukarıda sayılanlar uygulamada en çok rastlanan davalardan olduğundan arabuluculuğa elverişli olmayan konular örnekleme yöntemi ile yukarıda yer verilmiştir.

Arabuluculuğa elverişli olmayan konular kapsamında bir uyuşmazlık gelmesi halinde arabulucu, henüz başvuru aşamasında uyuşmazlığı inceleyerek dosyayı kabul etmemesi gereklidir.

Diğer taraftan dava şartı arabuluculuk kapsamında dosyanın Arabuluculuk Bürosu tarafından gönderilmesi halinde arabulucu, uyuşmazlığın arabuluculuğa elverişli olmadığını tespit etmesi halinde uyap arabulucu portal üzerinden dosyayı "Arabuluculuğa Uygun Olunmaması" seçeneği seçilerek dosyanın kapatılması gereklidir. Ancak burada arabulucu, uyuşmazlığın dava şartı arabuluculuk kapsamında olmaması ile arabuluculuğa elverişli olamayan konular ı karıştırmamalıdır. Uyuşmazlık arabuluculuğa elverişli olup dava şartı kapsamında değilse bu durumda arabulucu, dosya türü değişikliği yaparak "ihtiyari arabuluculuk dosyası" nı seçerek dosyayı kapatması gereklidir.

Arb. Seyyid Hasan ÖZTÜRK

Arabuluculuğun olumlu yönleri aşağıda kısa başlıklarla ele alınmıştır.

ARABULUCULUĞUN OLUMLU YÖNLERİ

Menfaat ve İhtiyaç Odaklı Karşılıklı Kabul Edilmiş Bir Çözüm

Uyuşmazlığın tarafı olan kişiler çoğunlukla uyuşmazlık ortaya çıktıktan sonra birbiri ile sınırlı sayıda ve yöntemle iletişime geçerler. Ancak kurulan iletişimde taraflar, daha çok kimin haklı kimin haksız olduğu hususlarında tartışırlar. Diğer bir ifade ile taraflar, kendi haklı olduğu hususlara odaklanarak fikirlerini karşı tarafa kabul ettirmeye çalışırlar. Kimsenin müdahil olmadığı söz konusu müzakereler sonucunda taraflar, her iletişim sonucunda karşı tarafa daha mesafeli ve ön yargılı olarak müzakereleri sonlandırır ve nihayetinde artık iletişim kuramaz hale gelirler. İletimin bittiği yerde taraflar, artık üçüncü bir otoritenin müdahalesi ile beraber haklıyı bulma çabasına girerler ki bu otorite günümüzde çoğunlukla mahkemeler tarafından sağlanmaktadır.

Günümüzde mahkemede görülen davalar, harç ve giderler bakımından oldukça pahalı olmasının yanında yargının yükü de göz önüne alındığında oldukça uzun sürmektedir. Nitekim taraflar, dava sonunda verilen kararlardan da her zaman memnun kalmayabilmektedir. Bunun sonucunda taraflar, gerek dava aşamasında, gerekse dava bittikten sonra birbirleri ile iletişimini koparmış olarak hayatlarına devam etmektedir.

Ancak arabuluculuk sürecinde Arabulucu, yapılan müzakerelerde tarafların kendi menfaatinin ne olduğunu ortaya çıkarmaya çalışacak ve tarafların kendi menfaatlerinin farkına varmasını sağlayacaktır. Taraflardan birinin tamamen müzakereye kapalı olması halinde dahi arabulucu, soracağı açık uçlu sorular ile tarafın, “acaba buradan anlaşma ile ayrılmam benim için daha yararlı olur mu?” sorusunu kendisine sordurmasını sağlayarak daha menfaatine olan hususu tespitini sağlayacaktır.

Menfaat ve ihtiyaç odaklı yaklaşım, aşağıda açıklandığı gibi masraftan ve zamandan tasarruf sağlayacağı için taraflara uyuşmazlığın getireceği stresi de azaltmaktadır. Arabuluculuk sonunda yapılan anlaşmaların, gönüllü olarak yerine getirilme ve taraflar arasındaki dostane ve sürekli ilişkileri koruma olasılığı daha yüksektir [Hukuki ve Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuğun Belirli Yönlerine İlişkin 21 Mayıs 2008 Tarihli Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Yönergesi (2008/52/EC)].

Zamandan Tasarruf

Bilindiği üzere günümüzde dava açılması halinde önce  cevap dilekçesi ve yargılama usulüne göre cevaba cevap dilekçeleri verilmektedir. Söz konusu dilekçeler verildikten sonra mahkemeler duruşma günü vermektedir. Duruşma günü geldiğinde ise öncelikle ön inceleme duruşmasında ilk itirazları inceleyerek eksik hususlar giderilmekte varsa tanıklar daha sonraki duruşmada dinlenmektedir. Konusuna göre ise bir yada birden fazla bilirkişi incelemesi yapılmaktadır. Mahkeme karar verdikten sonra dahi istinaf ve temyiz yollarına başvuru yapılarak mahkeme kararının denetimi sağlanmaktadır. Davanın açılmasından itibaren dosyanın kesinleşinceye kadar anılan bu süreç, en iyi ihtimal ile 2 sene sürmektedir. Yeri geldiğinde ise 10-15 yıla kadar uzayabilmektedir. Dava sürecinde taraflar yıpranmalarının yanında alacakları da enflasyon karşısında erimektedir.

Ancak arabuluculuğun olumlu yönleri nden biri de bu uzun uzadıya zamana yayılan dava sürecine gerek kalmadan tarafların arasındaki uyuşmazlığı arabulucu vasıtasıyla en erken 1 saatte, en fazla 1 ayda çözebilmesidir. Anlaşma halinde alacağına yada hakkına en kısa zamanda kavuşan taraf, hem yıpranmamış hem de alacağına hemen kavuştuğundan parası enflasyon karşısında erimemiş olacaktır.

Masraftan Tasarruf

Dava sürecinin yıllara yayılması nedeniyle taraflar, kendi avukatına, davayı kısmen kaybetmesi halinde karşı avukata, mahkemeye, bilirkişilere oldukça yüksek para ödemektedirler. Sayılan bu harç, gider ve ücretler üst üste koyulduğunda arabuluculuk sürecine göre oldukça masraflıdır. Bu sebeple 1 saat yada 1 ay içinde çözülebilecek uyuşmazlığınız için anlaşma halinde arabulucuya vereceğiniz cüzi ücret ile dostane olarak aranızdaki uyuşmazlığı çözebilirsiniz.

Kontrolün Taraflarda Olması

Dava aşamasında taraflar delillerini dosyaya sunduktan sonra karar verme ve süreci yönetme yetkisi hakimlerdedir. Kontrolünüz altında olmayan süreçten yıpranarak biran için davadan vazgeçmek isteseniz bile karşı taraf ödeyeceğiniz masraflar, devlete ödeyeceğiniz harçlar ve dava aşamasında yaptığınız masrafları düşündüğünüzde bu fikrinizi gerçekleştiremezseniz.

Ancak arabuluculuğun olumlu yönleri nden biri de arabuluculuk sürecinde kontrolün tamamen taraflarda olmasıdır. Taraflardan biri yada tümü arabuluculuk sürecinin devam ettirmeme kararı alırsa süreç sona erecektir. Yine taraflar arabulucunun yardımı ile kendi menfaatlerini tespit ederek uygun bir anlaşma zemini oluşturabilecektir. Anlaşma yapılması halinde arabulucunun tuttuğu tutanak mahkeme kararı yerine geçecek ve taraflar ödemeyi yada yapmayı taahhüt ettiği edimi yerine getirmekten kaçınamayacaktır. Bu şekliyle yapılan görüşmelerde taahhüt edilen edimler garanti altına alınmış olacaktır.

Gizlilik

Dava aşamasında verilen beyanların tamamı yargılamanın aleniliği ilkesi  gereğince halka açıktır. Bu sebeple taraflar aleyhine ileri sürülen incitici, gerçek dışı ifadeler herkes tarafından elde edilebilir. Yine dava aşamasında tarafların ağzından çıkan her husus delil niteliğinde olduğundan mahkemece göz önüne alınır ve beyan eden taraf aleyhine kullanılabilir.

Ancak bu çerçevede arabuluculuğun olumlu yönleri nden biri de arabuluculuk sürecinde kullanılan belgelerin ve ifadelerin tamamının "Gizlilik İlkesi" kapsamında gizli kalacak olmasıdır. Diğer bir ifade ile arabuluculuk sürecinde aleyhinize bile olsa kullanacağınız herhangi bir cümle yada incelemeye sunacağınız herhangi bir belge, toplantıya katılanlar dışındaki kişilere söylenemez ve hatta mahkemede kullanılamaz. Aksi durumda hapis cezası söz konusu olacaktır. Tabi ki taraflar ortak irade ile gizliliği kaldırabilirler.

Dava Yükünün Azaltılması

Günümüzde küçük-büyük demeden tüm uyuşmazlıklar mahkemelere taşınmakta ve doğal olarak yargının iş yükü her geçen gün daha fazla artmaktadır. Ancak tarafların mahkemeye başvurmadan önce arabulucu vasıtasıyla anlaşmazlıklarını çözmek istemesi ve anlaşmazlığın arabuluculuk sürecinde çözüme kavuşması halinde yargının iş yükü azalacaktır. Bu şekliyle hakimlerin yükü azalacak ve davalar daha hızlı ve doğru kararlar ile sonuçlanabilecektir.

Arb. Seyyid Hasan ÖZTÜRK

2022 yılı Arabuluculuk ücreti, 2022 yılı arabuluculuk ücreti tarifesi tebliğin, Resmi Gazete’de yayımlanması ile beraber 1 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Buna göre arabulucunun yapacağı tüm iş ve işlemler için aşağıdaki ücret dışında herhangi bir ücret alınması mümkün olmayacaktır.

2022 ARABULUCUK ÜCRETİ TARİFESİ

AİLE, İŞÇİ İŞVEREN VE TÜKETİCİ UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK ÜCRETİ

Tarifeye göre, aile hukuku, işçi-işveren ve tüketici uyuşmazlıklarında arabulucuya, 2 kişinin taraf olması durumunda taraf başına bir saati 200 lira, 3-5 kişinin taraf olması durumunda taraf sayısı gözetmeksizin bir saati 420 lira, 6-10 kişinin taraf olması durumunda taraf gözetmeksizin bir saati 450 lira, 11 ve daha fazla kişinin taraf olması durumunda taraf sayısı gözetmeksizin bir saat için 480 lira ödenecek.

6325 sayılı kanun 18/A/12 uyarınca; Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları hâlinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesinin İkinci Kısmına göre aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu durumda ücret, Tarifenin Birinci Kısmında belirlenen iki saatlik ücret tutarından az olamaz.

hükmü gereğince Arabulucu iki saatlik ücretin altında ücret alamayacaktır.

Buna göre örnek vermek gerekirse; 2 kişinin taraf olduğu işçi-işveren uyuşmazlığında; taraf başına 1 saatlik ücret 200-TL olacağından, ve kanun gereğince iki saatlik ücretten aşağı ücret alınamayacağından dolayı işçi 400-TL ve işveren 400-TL olmak üzere arabulucuya toplam 800-TL arabuluculuk ücreti ödenecektir. Burada taraflar anlaşırsa 800-TL arabuluculuk ücreti nin tamamını işveren yada işçi de tek başına verebilir.

TİCARİ UYUŞMAZLIKLARDA ARABULUCULUK ÜCRETİ

Arabulucu ücreti ticari uyuşmazlıklarda ise 2 kişinin taraf olması durumunda taraf başına bir saati 390 lira, 3-5 kişinin taraf olması durumunda bir saati taraf sayısı gözetmeksizin 800 lira, 6-10 kişinin taraf olması durumunda bir saati taraf sayısı gözetmeksizin 820 lira, 11 ve daha fazla kişinin taraf olması durumunda taraf sayısı gözetmeksizin bir saat için 840 lira olacak.

Buna göre örnek vermek gerekirse; 2 kişinin taraf olduğu ticari uyuşmazlıklarda; taraf başına 1 saatlik ücret 390-TL olacağından, ve kanun gereğince iki saatlik ücretten aşağı ücret alınamayacağından dolayı bir taraf 780-TL ve diğer taraf 780-TL olmak üzere arabulucuya toplam 1.560-TL arabuluculuk ücreti ödenecektir. Burada taraflar anlaşırsa 1.560-TL arabuluculuk ücreti nin tamamını tek taraf tarafından verebilir.

Yukarıda sayılan miktarlar asgari miktar olduğundan dolayı eğer ki taraflar arasında anlaşılan miktarın %6 sı yukarıda arabulucunun alacağı toplam arabulucu ücreti ni aşıyorsa bu durumda aşağıdaki hüküm uygulanacaktır.

Konusu para olan veya parayla değerlendirilebilen hukuki uyuşmazlıkların arabuluculuk yoluyla çözüme kavuşturulmasının sağlanmasında arabulucuya, üzerinde anlaşılan miktarın ilk 50 bin lirası için bir arabulucu görev yaparsa yüzde 6 ile birden fazla arabulucu görev yaparsa yüzde 9 ödeme yapılacak. Miktar yükseldikçe ödenecek tutar yüzdesel bazda düşecek.

SERİ UYUŞMAZLIKLARDA ARABULUCULUK ÜCRETİ

Ancak eğer anlaşılan miktarlar yüksek olsa bile taraflardan birinin aynı olduğu 15 ve üzeri arabuluculuk uyuşmazlıkları tek arabulucu tarafından bir ay içerisinde sonuçlandırılırsa (Örneğin işverenin, 15 işçisi ile arabuluculukta anlaşma yapılması hali) bu durumda arabulucu, her bir uyuşmazlık bakımından, Ticari Uyuşmazlıklarda 1.000,00 TL, diğer uyuşmazlıklarda ise 700,00 TL ücret isteyebilir. Yani örneğin; işveren 15 işçisi ile arabuluculuk anlaşması yaparsa anlaşılan miktarlar ne olursa olsun arabulucu, 15 dosyadan toplam 10.500-TL ücret alabilecektir.

Arb. Av. Seyyid Hasan ÖZTÜRK

Arabulucu ücreti 2023 yılında ne kadar olacağına ilişkin arabuluculuk ücret tarifesi yürürlüğe girmiştir. Tarifeyi belirleyen tebliğ, Resmi Gazete’de 4 Ekim 2022 tarihinde yayımlanmıştır. Belirtilen tebliğin yürürlüğe girmesi ile beraber 04.04.2022 tarihinden sonra yapılacak tüm arabuluculuk hizmetlerinde 2023 tarifesi uygulanacaktır.

Belirtilen tarifenin dışında arabulucunun yapacağı işlemler için aşağıdaki yazılı ücret dışında herhangi bir masraf yada ek bir ödeme alınması mümkün olmayacaktır.

2023 ARABULUCUK ÜCRETİ TARİFESİ

İŞÇİ İŞVEREN,TÜKETİCİ VE AİLE UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCU ÜCRETİ

Tarifeye göre,işçi-işveren, tüketici uyuşmazlıklarında ve aile hukuku uyuşmazlıklarında arabulucuya, 2 kişinin taraf olması durumunda taraf başına bir saatlik ücret olarak 400 TL, 3-5 kişinin taraf olması durumunda taraf sayısı gözetmeksizin bir saatlik ücret olarak 840 TL, 6-10 kişinin taraf olması durumunda taraf gözetmeksizin bir saatlik ücret 900 TL ve 11 ve daha fazla kişinin taraf olması durumunda taraf sayısı gözetmeksizin bir saat için 960 TL ödenecektir.

6325 sayılı kanun 18/A/12 uyarınca; "Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları hâlinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesinin İkinci Kısmına göre aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu durumda ücret, Tarifenin Birinci Kısmında belirlenen iki saatlik ücret tutarından az olamaz."

hükmü gereğince Arabulucu istisnalar hariç iki saatlik ücretin altında ücret alamayacaktır.

Buna göre örnek vermek gerekirse; 2 kişinin taraf olduğu işçi-işveren uyuşmazlığında; taraf başına 1 saatlik ücret 400-TL olacaktır. Yukarıda belirtildiği üzere kanun gereğince 2 saatlik ücretin altında ücret alınamayacağından dolayı işçi 800-TL ve işveren 800-TL olmak üzere arabulucu toplam 1600-TL arabulucu ücreti ne hak kazanacaktır. Burada tarafların kendi aralarında anlaşması halinde 1600-TL arabulucu ücreti nin tamamını işveren yada işçi de tek başına verebilmesi mümkündür.

TİCARİ UYUŞMAZLIKLARDA ARABULUCU ÜCRETİ

Ticari uyuşmazlıkların olması halinde Arabulucu ücreti ise 2 kişinin taraf olması durumunda taraf başına bir saati 780 lira, 3-5 kişinin taraf olması durumunda bir saati taraf sayısı gözetmeksizin 1600 lira, 6-10 kişinin taraf olması durumunda bir saati taraf sayısı gözetmeksizin 1640 lira, 11 ve daha fazla kişinin taraf olması durumunda taraf sayısı gözetmeksizin bir saat için 1680 lira olacaktır.

Buna göre örnek vermek gerekirse; 2 kişinin taraf olduğu işçi-işveren uyuşmazlığında; taraf başına 1 saatlik ücret 780-TL olacaktır. Yukarıda belirtildiği üzere kanun gereğince 2 saatlik ücretin altında ücret alınamayacağından dolayı başvurucu 1.560-TL ve diğer taraf 1.560-TL olmak üzere arabulucu toplam 3.120-TL arabulucu ücretine hak kazanacaktır. Burada tarafların kendi aralarında anlaşması halinde 3120-TL arabulucu ücreti nin tamamını taraflardan birinin de tek başına verebilmesi mümkündür.

Yukarıda yer verilen ücretler asgari ücret tarifesine göre en düşük miktarlardır. Dolayısıyla eğer ki anlaşılan miktarın %6 sı yukarıda arabulucunun alacağı toplam arabulucu ücreti ni aşıyorsa bu durumda aşağıda yer alan hüküm uygulanacaktır.

Konusu para olan veya parayla değerlendirilebilen hukuki uyuşmazlıkların arabuluculuk yoluyla çözüme kavuşturulmasının sağlanmasında arabulucuya, üzerinde anlaşılan miktarın ilk 100 bin lirası için bir arabulucu görev yaparsa yüzde 6 ile birden fazla arabulucu görev yaparsa yüzde 9 ödeme yapılacak. Miktarın yükselmesi halinde ödenecek tutar da yüzdesel bazda düşecektir.

SERİ UYUŞMAZLIK HALİNDE ARABULUCU ÜCRETİ

Yukarıda belirtilenin aksini eğer anlaşılan miktarlar yüksek olsa bile taraflardan birinin aynı olduğu 15 ve üzeri arabuluculuk uyuşmazlıkları tek arabulucu tarafından bir ay içerisinde sonuçlandırılırsa (Örneğin işverenin yada şirketin, 15 işçisi ile arabuluculukta anlaşma yapılması halinde) belirtilen durumda hizmeti yapan arabulucu, her bir uyuşmazlık bakımından ayrı ayrı olmak üzere, Ticari Uyuşmazlıklarda 2.000,00 TL, diğer uyuşmazlıklarda ise 1.400,00 TL ücret isteyebilir. Yani örnek vermek gerekirse; işverenin 15 işçisi ile arabuluculuk anlaşması yapması halinde anlaşılan miktarlar ne olursa olsun arabulucu, her halde 15 dosyadan toplam 21.000-TL arabulucu ücreti alabilecektir.

Arb. Av. Seyyid Hasan ÖZTÜRK